مقاله بررسی از تنش گرمایی بعد از گرده افشانی بر ارقام گندم

مقاله بررسی از تنش گرمایی بعد از گرده افشانی بر ارقام گندم

مقدمه :

گندم به دلیل ارزش غذایی و طیف نسبتاً وسیع سازگاری به شرایط متفاوت آب و هوایی در مقایسه با سایر گیاهان زراعی در سطح وسیعتری كشت می گردد . گسترش كشت گندم در مناطق مختلف این گیاه را تحت تاثیر شرایط محیطی مختلف قرار داده و واكنش های متفاوت عملكردی را در آن موجب گردیده است به هر حال اگر چه تمامی تنشهای زنده و غیر زنده از عوامل مهم كاهش دهنده عملكرد محسوب می شوند ، اما در حال حاضر نزولات جوی و درجه حرارت از مهمترین عوامل موثر بر عملكرد گیاهان زراعی به شمار میروند .

مطالعات نشان داده است  كه گندم در مناطق گرمسیری در سطحی معادل هفت میلیون هكتار تحت شرایط تنش گرما كشت می شود .عملكرد در این شرایط تحت تاثیر قرار گرفته و حفظ آن مستلزم تدابیر به زارعی و به نژادی مناسب می باشد .

گندم منبع اصلی كربوهیدرات غذای انسان را تشكیل داده و از لحاظ  تهیه نان و ارزش نانوایی، آرد هیچ یك از غلات به پای آرد گندم نمی رسد . بخاطر داشتن بافت همبندی گلوتن گندم ، خاصیت نانوایی آن دارای ارزش بسیار بالایی است .كیفیت گلوتن گندم بستگی به ژنوتیپ گندمها  دارد و همین صفت  است كه آرد گندم را ممتاز مینماید .

بر خلاف هر غله دیگری گلوتن گندم قادر است .ور آمدن خمیر را از طریق تشكیل سلولهای كوچك گاز و نگهداشتن گاز كربنیك تشكیل شده در اثر تخمیر به انجام برساند .

عملكرد دانه این رقم در شرایط تنش گرما پس از گندم رقم چمران از سایر ارقام بیشتر بود . دیر رسی ارقام استار وگرین و تلاقی مراحل پس از گرده افشانی در این ارقام با گرمای شدید آخر فصل كاهش بیشتر ، عملكرد دانه را به همراه داشت . مقایسه میانگین داده ها حساسیت به تنش شان داد كه بین گندم رقم استار و سایر ارقام تفاوت معنی دار وجود داشت . دیر رسی طول دوره رشد طولانی در دو رقم دیر رسی استار وگرین موجب گردید كه مراحل رشد ونمو  بعد از گرده افشانی این دورقم در اثر برخورد با گرمای آخر فصل كوتاه تر شده و كاهش شدید عملكرد دانه را به همراه داشته باشد . این نتایج با یافته های دانایی وهمكاران مبنی بر حساسیت عملكرد دانه رقم دیر رس استار در تاریخ كشت با تاخیر مطابقت داشت گندم رقم چمران با عملكرد دانه بالا در شرایط مطلوب از شاخص تحمل به تنش بالایی برخوردار بود به نظر می رسد ارقامی كه در شرایط مطلوب از پتانسیل عملكرد دانه بیشتری برخوردار هستند . شاخص تحمل به تنش بالاتری را نشان می دهند . این نتایج با یافته های نادری و همكاران مطابقت داشت .

پناه و همكاران نیز بیان كردند ، كلیه ارقامی كه در شرایط مطلوب از عملكرد دانه بلاتری برخوردار بودند ، شاحض تحمل به تنش بیشتری داشته و ارقامی متحمل به شمار می رفتند . این محققین همچنین بیان كردند كه شاخص تحمل به تنش فرناندز ، شاخص مناسب تری نسبت به سایر شاخص هاست .

همانگونه كه در رقم شوا مشاهده می شود ، با وجود حساسیت نسبتاً بالای این رقم با استفاده از شاخص تحمل به تنش از ارقام نسبتاً متحمل به تنش متحمل به شمار می رود كه دلیل این عكس العمل رامی توان به عملكرد بالای این رقم در شرایط مطلوب نسبت داد .

با توجه به تلاقی گرمای آخر فصل با مرحله پر شدن دانه در این تحقیق ، ارزیابی حساسیت و تحمل وزن دانه به تنش گرمای بعد از گرده افشانی از اهمیت بسزایی برخوردار بود . با استفاده از شاخص تحمل به تنش ، ارقام گندم گرین و استورك به ترتیب متمحل ترین و حساس ترین ارقام به شمار رفتند . با وجود وزن دانه بیشتر رقم استورك در شرایط مطلوب در مقایسه با ارقام گندم نان ، كاهش شدید وزن دانه در شرایط تنش موجب شد كه این رقم با استفاده از هر دو شاخص تحمل و حساسیت به تنش ، رقمی حساس ارزیابی شود .

گندم رقم استار با استفاده از شاخص به تنش ، رقمی نسبتاً غیر متحمل ارزیابی شد ، گرمای آخر فصل با مرحله پر شدن دانه در این رقم دیر رسی وزن دانه را تحت تاثیر قرار داده و كاهش وزن دانه در ارقام دیر رس در شرایط تنش مطابقت داشت .

بنابراین گرایش به سمت دیر رسی در ارقام ، تقارن بیشتر گرمای آخرفصل با مرحله پر شدن دانه را به دنبال داشته و این موضوع با حساسیت بیشتر ارقام و تغییرات بیشتر وزن دانه در این ارقام همراه بود .